Hoofdstuk 1 Grote opgaven

•    Preventie

We beginnen de effecten te zien van onze samenwerking op preventie. We bereiken meer inwoners met preventieve programma’s, zoals lichte jeugdhulp, gezondheidsbevordering (Integraal Zorgakkoord (IZA), gezondheidsbevordering (GALA) en met onze inkomensregelingen. Dit zetten we voort in 2026. De groep 65-plussers blijft stijgen. Dit leidt tot een toenemende vraag naar ondersteuning. We spelen daarop in met een integrale aanpak. Bijvoorbeeld met het inrichten van toegankelijke voorzieningen voor ouderen, gericht op gezondheid, dementie en voorkomen van eenzaamheid. Maar ook het maken van afspraken over wonen en zorg, een toegankelijke woonomgeving en mobiliteit.

We overbruggen verschillende zorgvormen en innoveren door meerjarig partnerschap met aanbieders. 

•    Bestaanszekerheid vergroten

Een (té) grote groep mensen in onze gemeente leeft in bestaansonzekerheid, wat leidt tot extreme stress en beperkte mogelijkheden om te functioneren in onze complexe maatschappij. Om volwaardig aan de samenleving mee te kunnen doen, hebben mensen een woning en stabiel inkomen nodig, ondersteuning bij geldzorgen, toegang tot onderwijs en zorg, en een financiële buffer voor onverwachte uitgaven. Met onze lokale aanpak bestaanszekerheid gaan we in 2026 volop aan de slag. Onderdeel van deze aanpak zijn Inwoner in beeld en werken vanuit gelijkwaardigheid en vertrouwen.

•    Toegang tot werk

De Nederlandse arbeidsmarkt wordt in 2026 wederom geconfronteerd met structurele krapte.  Tegelijkertijd blijft het een uitdaging voor veel mensen om (duurzaam) aan werk te komen. Wij vinden het belangrijk om de toegang tot de arbeidsmarkt te faciliteren voor jongeren, statushouders, mensen met een arbeidsbeperking en andere groepen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Door hen te ondersteunen in hun ontwikkeling naar werk kunnen we niet alleen bijdragen aan hun persoonlijke ontwikkeling, maar ook aan het invullen van de arbeidsbehoefte. Voor diegenen die extra ondersteuning nodig hebben, bieden wij passende en integrale begeleidings- en ontwikkelingsmogelijkheden. De gemeente werkt daarnaast samen met partners in het regionale Werkcentrum om de arbeidsmarkt en het onderwijs binnen de Arbeidsmarktregio verder op elkaar af te stemmen. 

•    Aantrekkelijk ondernemen 

We werken aan een verbetering van het vestigingsklimaat van onze gemeente. De sociaal-economische visie legt hiervoor de basis. We werken in 2026 e.v. aan de realisatie. Het is van belang om de beschikbare ruimte op de bedrijventerreinen zo optimaal mogelijk te benutten. Voor Gebiedsvisie De Mars, inclusief Bufferzone-IJsselzone-Industriehaven, ronden we in 2025 het ontwikkelkader af. We verwachten in 2026 de aanvang van de eerste deelprojecten om invulling te geven aan de visie. Zorg en toerisme zijn twee andere belangrijke pijlers onder onze economie. Deze krijgen de komende jaren extra aandacht. Zo sluiten we in 2026 structureel aan bij de Vrijetijdsagenda Achterhoek en stellen extra middelen beschikbaar voor Stichting Zutphen Promotie. We werken met ondernemers en onderwijs samen aan de aansluiting en versterking van het MBO en vakonderwijs in de gemeente Zutphen. Dit doen we via de Kennis- en Innovatie agenda die we samen met Regio Stedendriehoek invullen.

•    Omgevingsvisie

De koers voor 2040 is dat de gemeente Zutphen zich ontwikkelt tot een sterke stedelijke gemeente in een groene omgeving, gelegen aan de IJssel met hierin een compacte en dicht bebouwde stad Zutphen en vitaal dorp Warnsveld. De omgevingsvisie gaat uit van de ‘15-minutenstad’. Alle dingen die belangrijk zijn in het dagelijks leven zijn te voet of per fiets bereikbaar binnen 15 minuten van huis: onderwijs, zorg, werk, winkels, OV, sport en ontspanning. Dit biedt inwoners comfort en biedt ouderen de kans om langer thuis te wonen.  
De basis voor de ambities in de omgevingsvisie zit in behoud en versterking van het bestaande voorzieningenniveau. Daarvoor is een groei van het inwoneraantal, toevoeging van extra woningen en werklocaties nodig. Om dit op een kwalitatieve en gezonde manier te doen is er extra aandacht voor groen-blauwe dooradering door de bestaande bebouwde gebieden.  
De omgevingsvisie bevat ambities en uitgangspunten voor nieuwe initiatieven en plannen. Zo bouwen we voor de sociaal-economische visie en het verkeerscirculatieplan voort op de omgevingsvisie. De plannen voor nieuwe woonwijken en werkgebieden vinden hun basis ook in de omgevingsvisie. Zo geeft de omgevingsvisie inwoners, ondernemers, maatschappelijke organisaties en de gemeentelijke organisatie houvast bij de ontwikkeling van onze toekomstige leefomgeving en vormt de omgevingsvisie een kader voor nieuwe initiatieven.

•     Rechtvaardige energietransitie

Om CO2-reductie te realiseren zetten we in op het besparen van energie, het lokaal koppelen van vraag en aanbod van energie en duurzame mobiliteit. Hiervoor hebben we voor al onze inwoners verschillende manieren om te ondersteunen bij het isoleren van het huis. Van energiefixers en collectieve inkoop tot volledige ontzorging van grootschalige isolatie. De uitkomsten van het inwonersberaad energietransitie (2025) leggen mede de basis voor de verdere activiteiten. In 2026  werken we verder aan het Warmteprogramma ter vervanging van de Transitievisie Warmte 2021. Dit doen we samen met woningcorporaties, ZutphenEnergie, Liander en het waterschap. In 2026 gaan we door met onze inzet voor grootschalige aquathermie uit de IJssel.

•    Vergroenen en verkoelen 

We benutten alle mogelijkheden om klimaatverandering aan te pakken en besteden speciale aandacht aan klimaatrechtvaardigheid. Bij hittegolven treedt ons lokale hitteplan in werking.  We voeren het biodiversiteitsplan uit door de natuur in onze gemeente te versterken. We werken in 2026 verder aan de verschillende projecten voor natuurvriendelijk bouwen en bewustwording van de natuur. Vergroenen en koeler maken van bedrijventerreinen De Mars en Revelhorst en Leesten Schouwbroek hebben prioriteit. Ook in de omgevingsvisie zijn ambities voor groen-blauwe dooradering van het bebouwd gebied vastgelegd

•     Woningbouwopgave 

We werken aan meerdere woningbouwlocaties voor bijv. De Hoven Noord, Leesten-Schouwbroek, Kleine Linie en diverse binnenstedelijke opgaven.  We realiseren betaalbare woningen en gebruiken de instrumenten die daarvoor nodig zijn. In de omgevingsvisie onderzoeken we nieuwe locaties voor woningbouwontwikkeling (verdichting en transformatie) en grenzend aan het bebouwd gebied (uitleggebieden). We investeren in nieuwe ontwikkelingen zoals het bouwen van tijdelijke woningen en woningsplitsing om de urgente woningnood onder inwoners aan te pakken.

•    Voorzieningen op peil 

We blijven werken aan de binnenstad, want dit is voor ons een belangrijke trekpleister door de historische waarde en de veelheid aan voorzieningen. De voorzieningen in het dorp en de wijken willen we op peil houden en zo mogelijk versterken. Daarom investeren we in de buurthuizen en het jongerenwerk en in de veiligheid en leefbaarheid in de wijken, waaronder de wijkwinkelcentra. Ook in 2026 blijven we ons inzetten voor goede en laagdrempelige zorg voor onze inwoners. We werken aan een nieuwe visie op Sport. In 2026 werken we verder aan het op peil houden van de culturele voorzieningen. De basis is hiervoor in 2025 gelegd in de Cultuurnota, de uitvoeringsagenda en de herziening van afspraken met de culturele basisorganisaties. We werken verder aan de plannen voor de verbouwing van de  Hanzehof.

•     Sterke wijken
We streven naar kansengelijkheid en sociale samenhang in de wijken, waar mensen elkaar kennen, helpen en opzoeken. Dat doen we onder andere door het versterken van voorzieningen in de wijk die ontmoeten stimuleren, zoals buurthuizen en jongerenwerk, laagdrempelig en inclusief, voor iedereen bereikbaar. In 2026 werken we verder aan de Zutphense ADDO methodiek (Anders Denken, Doen en Organiseren) om de samenwerking in de wijken vorm te geven. De vragen en behoeften van bewoners zijn hierin leidend. In de startwijk Zuidwijken werken we in een alliantie met bewoners, professionals en organisaties.

•    Extra inzet op veiligheid

Veiligheid is een onderwerp dat steeds meer aandacht vraagt, zowel qua complexiteit als qua capaciteit voor onder andere handhaving. We zien dat de criminaliteits- en overlastcijfers in de afgelopen jaren zijn gestegen. Daar waar de klassieke criminaliteit daalt, stijgt de digitale criminaliteit. We zien ook een stijgende lijn als het gaat om zorg- en veiligheidsproblematiek en ondermijning. Met de uitvoering van het integrale Veiligheidsplan spelen we op deze vragen in. Met het programma Preventie met Gezag en de daarbij behorende acties bestrijden we jeugdcriminaliteit. We grijpen vroeg in, werken samen, stellen duidelijke grenzen en betrekken ouders en de omgeving om jongeren op het rechte pad te houden

•    Versterken Regionale samenwerking  

De maatschappelijke opgaven zijn groot en complex.  Om het beste te doen voor onze inwoners, de gemeente en de regio kunnen we het niet alleen. We hebben de regio én de gemeenten om ons heen nodig om op de grote vragen van deze tijd een antwoord te geven: bouwen, werk en bereikbaarheid zijn niet alleen belangrijke onderwerpen voor Zutphen. Dit is gemeente overstijgend, dit is universeel, net als stikstof, energietransitie, jeugdzorg.
We zetten in op een sterke Regio Stedendriehoek én gaan in gesprek met de omliggende gemeenten. Hier kunnen we nog meer samen optrekken, de krachten bundelen en de mouwen opstropen.

De uitvoeringsagenda van de regio Stedendriehoek is opgebouwd uit drie  programma's: 1. Programma Slimme Groene Verstedelijking. Zutphen is de trekker van dit programma. 2. Programma Vitaal Landelijk Gebied en 3. Programma Regionale Economie van de Toekomst. De regio Stedendriehoek zet in op woningbouw en verduurzaming van bestaande woningen: in 2030 zijn 24.000 woningen extra toegevoegd aan de Regio Stedendriehoek ten opzichte van 2022, daarnaast hebben we 20.000 woningen verduurzaamd in bestaande wijken en hebben we in 2030 een flink aantal woningen gerealiseerd die geheel of gedeeltelijk uit circulaire of bio-based materialen bestaan. De regio Stedendriehoek werkt in 2026 samen met het rijk, de provincies en de waterschappen aan het Ontwikkelperspectief (verstedelijkingsstrategie) van de regio voor 2050.  We voeren in 2026 de ‘Regio Deal Sterker in 3D’ uit. Zwaartepunten voor de projecten in gemeente Zutphen zijn energietransitie, versterken van het culturele voorzieningenniveau en de doorontwikkeling van de Techniekfabriek. 

In de Voorjaarsnota 2024 hebben we ontwikkelingen genoemd die we in de programmabegroting hebben opgenomen. Deze volgen we via de Burap. Deze lijn zetten we in 2026 voort.